דַּבֵּר֙ אֶל־בְּנֵ֣י יִשְׂרָאֵ֔ל וְאָֽמַרְתָּ֖ אֲלֵהֶ֑ם כִּ֥י אַתֶּ֛ם עֹֽבְרִ֥ים אֶת־הַיַּרְדֵּ֖ן אַ֥רְצָה כְּנָֽעַן: וְהִקְרִיתֶ֤ם לָכֶם֙ עָרִ֔ים עָרֵ֥י מִקְלָ֖ט תִּֽהְיֶ֣ינָה לָכֶ֑ם וְנָ֥ס שָׁ֨מָּה֙ רֹצֵ֔חַ מַכֵּה־נֶ֖פֶשׁ בִּשְׁגָגָֽה: וְהָי֨וּ לָכֶ֧ם הֶֽעָרִ֛ים לְמִקְלָ֖ט מִגֹּאֵ֑ל וְלֹ֤א יָמוּת֙ הָֽרֹצֵ֔חַ עַד־עָמְד֛וֹ לִפְנֵ֥י הָֽעֵדָ֖ה לַמִּשְׁפָּֽט: וְהֶֽעָרִ֖ים אֲשֶׁ֣ר תִּתֵּ֑נוּ שֵֽׁשׁ־עָרֵ֥י מִקְלָ֖ט תִּֽהְיֶ֥ינָה לָכֶֽם: אֵ֣ת | שְׁל֣שׁ הֶֽעָרִ֗ים תִּתְּנוּ֙ מֵעֵ֣בֶר לַיַּרְדֵּ֔ן וְאֵת֙ שְׁל֣שׁ הֶֽעָרִ֔ים תִּתְּנ֖וּ בְּאֶ֣רֶץ כְּנָ֑עַן עָרֵ֥י מִקְלָ֖ט תִּֽהְיֶֽינָה:
Spreek tot de Israëlieten en zeg tegen hen: Wanneer u de Jordaan oversteekt, het land Kanaän in, dan moet u voor uzelf steden kiezen die u tot vrijsteden zullen dienen, zodat iemand die een doodslag begaan heeft, die zonder opzet iemand om het leven gebracht heeft, daarheen zou kunnen vluchten. Deze steden moeten u dienen tot een wijkplaats voor de bloedwreker, opdat degene die een doodslag begaan heeft, niet zal sterven, voordat hij voor de gemeenschap heeft terechtgestaan. De steden nu die u moet geven, moeten u dienen tot zes vrijsteden. Drie steden moet u aan deze kant van de Jordaan geven en drie steden moet u in het land Kanaän geven; vrijsteden zullen het zijn. Die zes steden moeten voor de Israëlieten, voor de vreemdeling en voor de bijwoner in hun midden tot een wijkplaats dienen, zodat ieder daarheen kan vluchten die zonder opzet iemand om het leven gebracht heeft.
Numeri 35:10-14
In het Toragedeelte van deze week staat een interessante mitswa voor de kinderen van Israël als ze op het punt staan om het Beloofde Land te betreden. Er moeten namelijk zes vrijsteden worden gebouwd; drie aan beide kanten van de Jordaan. De uitleg over de vrijsteden is kort, maar spreekt voor zich. De kinderen van Israël moeten op een nieuwe manier leren omgaan met doodslag.
Antropologen leggen uit dat er zowel in oude als in moderne culturen meerdere manieren zijn van omgaan met moraal. In sommige culturen wordt de moraal opgelegd vanuit het concept van goed en fout. Bij andere culturen draait het bij moraal om eer en schaamte.
In de Bijbel wordt de moraal bepaald door juist en onjuist, goed en fout. Of een daad als goed en juist wordt gezien, of juist niet, is afhankelijk van je definitie van juist en onjuist. Sinds de oudheid, en tot op de dag van vandaag, is de cultuur in het Midden Oosten grotendeels een cultuur van eer en schaamte. Culturen van eer en schaamte functioneren anders dan culturen waarin de moraal is gebaseerd op goed en fout.
Als er bijvoorbeeld per ongeluk iemand wordt gedood in een eer- en schaamtecultuur, dan moet een verwant van de overledene wraak nemen. Er is iets schandelijks gebeurd en de eer van de familie staat op het spel. Wie is schuldig aan de dood? Was het een ongeluk? Is er iemand verantwoordelijk voor, of niet? In een eer- en schaamtecultuur zijn deze vragen niet belangrijk. Er is iets schandelijks gebeurd en de eer moet hersteld worden. Dat kan alleen door het wreken van de dood. Het is daarbij niet belangrijk of de wraak goed of fout is.
HaSjem wil de kinderen van Israël een nieuwe cultuur bijbrengen, namelijk van juist en onjuist. Dat gaat echter niet van het ene op het andere moment. Daarom worden er vrijsteden gevestigd zodat een bloedwreker niet zomaar kan doen wat zijn automatische reactie zou zijn. Als degene die een ander heeft gedood naar een vrijstad vlucht, mag de bloedwreker geen wraakmoord uitvoeren. De bloedwreker moet wachten op een proces om te bepalen of de dood een moord was of een ongeluk. Met andere woorden, er moet worden bepaald of de bloedwreker in zijn gelijk staat als hij degene die iemand heeft gedood ombrengt. Dat kan alleen worden bepaald in een eerlijk proces. Dit denken in goed en fout is een nieuwe manier van denken voor de kinderen van Israël.
Sjabbat sjalom.
