וַיְהִ֗י עֵ֚ר בְּכ֣וֹר יְהוּדָ֔ה רַ֖ע בְּעֵינֵ֣י יְהֹוָ֑ה וַיְמִתֵ֖הוּ יְהֹוָֽה: וַיֹּ֤אמֶר יְהוּדָה֙ לְאוֹנָ֔ן בֹּ֛א אֶל־אֵ֥שֶׁת אָחִ֖יךָ וְיַבֵּ֣ם אֹתָ֑הּ וְהָקֵ֥ם זֶ֖רַע לְאָחִֽיךָ: וַיֵּ֣דַע אוֹנָ֔ן כִּ֛י לֹּ֥א ל֖וֹ יִֽהְיֶ֣ה הַזָּ֑רַע וְהָיָ֞ה אִם־בָּ֨א אֶל־אֵ֤שֶׁת אָחִיו֙ וְשִׁחֵ֣ת אַ֔רְצָה לְבִלְתִּ֥י נְתָן־זֶ֖רַע לְאָחִֽיו: וַיֵּ֛רַע בְּעֵינֵ֥י יְהֹוָ֖ה אֲשֶׁ֣ר עָשָׂ֑ה וַיָּ֖מֶת גַּם־אֹתֽוֹ:
Maar Er, de eerstgeborene van Juda, was slecht in de ogen van de HEERE; daarom doodde de HEERE hem. Toen zei Juda tegen Onan: Kom bij de vrouw van je broer, vervul je zwagerplicht tegenover haar en verwek nageslacht voor je broer. Onan wist echter dat dit nageslacht niet voor hem zou zijn; daarom gebeurde het, telkens wanneer hij bij de vrouw van zijn broer kwam, dat hij zijn zaad op de grond verspilde om zijn broer geen nageslacht te geven. Wat hij deed, was echter slecht in de ogen van de HEERE; daarom doodde Hij ook hem.
– Genesis 38:7-10
In het Toragedeelte van deze week staat het eigenaardige gebod van de Jieboem; het zwagerhuwelijk. Dit gebod is moeilijk te begrijpen en dat komt onder andere door de vertaling. De term Jieboem betekent helemaal niet ‘huwelijk’. De Hebreeuwse term voor huwelijk staat zelfs helemaal niet in de tekst. Wat is dan Jieboem en waarom is het een gebod?
In de opdracht die HaSjem geeft tot Jieboem zit het concept van de rechten van een vrouw verweven. De Tora draagt ons vaak op om vriendelijkheid en genade te tonen aan de weduwen en wezen. Waarom is dat? Een weduwe verloor na de dood van haar echtgenoot heel makkelijk haar rechten. En zelfs het eigendom en het land dat in het bezit was van de overledene, kon van het gezin afgenomen worden. Om dit te vermijden, gebood HaSjem de Jieboem.
Als de man van een kinderloos koppel sterft, moet de broer van die man de vrouw van de overledene een kind geven zodat de familielijn voortgezet kan worden. De gemeenschap zal het kind zien als het kind van de overledene en niet als kind van de broer van de overledene. Op deze manier is de continuïteit van het erfrecht verzekerd.
In het gedeelte van deze week kiest Onan ervoor om het gebod van de Jieboem niet te gehoorzamen. De overtreding van deze mitswa is zo ongehoord dat HaSjem Onan doodt. De Tora legt niet uit waarom Onan deze keuze maakt. De reden is dus niet belangrijk. Wat wel belangrijk is, is dat het gebod van de Jieboem overtreden werd.
Het gebod van de Jieboem wordt zo belangrijk geacht en waardig om te bestuderen en begrijpen, dat één van de langste traktaten van de Talmoed volledig gewijd is aan de uitvoer ervan; Jevamot. De praktijk en het belang van de voortzetting van de lijn van nalatenschap is een doorlopend thema in de Tora. Hoewel we de praktijk van Jieboem vandaag de dag niet meer toepassen, is het onze plicht om ervoor te zorgen dat de rechten van de echtgenote van de overledene bewaakt worden.
Sjabbat sjalom.
