וַיְצַ֞ו אֶת־אֲשֶׁ֣ר עַל־בֵּיתוֹ֘ לֵאמֹר֒ מַלֵּ֞א אֶת־אַמְתְּחֹ֤ת הָֽאֲנָשִׁים֙ אֹ֔כֶל כַּֽאֲשֶׁ֥ר יֽוּכְל֖וּן שְׂאֵ֑ת וְשִׂ֥ים כֶּֽסֶף־אִ֖ישׁ בְּפִ֥י אַמְתַּחְתּֽוֹ: וְאֶת־גְּבִיעִ֞י גְּבִ֣יעַ הַכֶּ֗סֶף תָּשִׂים֙ בְּפִי֙ אַמְתַּ֣חַת הַקָּטֹ֔ן וְאֵ֖ת כֶּ֣סֶף שִׁבְר֑וֹ וַיַּ֕עַשׂ כִּדְבַ֥ר יוֹסֵ֖ף אֲשֶׁ֥ר דִּבֵּֽר: וְאֶת־גְּבִיעִ֞י גְּבִ֣יעַ הַכֶּ֗סֶף תָּשִׂים֙ בְּפִי֙ אַמְתַּ֣חַת הַקָּטֹ֔ן וְאֵ֖ת כֶּ֣סֶף שִׁבְר֑וֹ וַיַּ֕עַשׂ כִּדְבַ֥ר יוֹסֵ֖ף אֲשֶׁ֥ר דִּבֵּֽר: הַבֹּ֖קֶר א֑וֹר וְהָֽאֲנָשִׁ֣ים שֻׁלְּח֔וּ הֵ֖מָּה וַֽחֲמֹֽרֵיהֶֽם: הֵ֠ם יָֽצְא֣וּ אֶת־הָעִיר֘ לֹ֣א הִרְחִ֒יקוּ֒ וְיוֹסֵ֤ף אָמַר֙ לַֽאֲשֶׁ֣ר עַל־בֵּית֔וֹ ק֥וּם רְדֹ֖ף אַֽחֲרֵ֣י הָֽאֲנָשִׁ֑ים וְהִשַּׂגְתָּם֙ וְאָֽמַרְתָּ֣ אֲלֵהֶ֔ם לָ֛מָּה שִׁלַּמְתֶּ֥ם רָעָ֖ה תַּ֥חַת טוֹבָֽה: הֲל֣וֹא זֶ֗ה אֲשֶׁ֨ר יִשְׁתֶּ֤ה אֲדֹנִי֙ בּ֔וֹ וְה֕וּא נַחֵ֥שׁ יְנַחֵ֖שׁ בּ֑וֹ הֲרֵֽעֹתֶ֖ם אֲשֶׁ֥ר עֲשִׂיתֶֽם:
Hij gebood degene die over zijn huis ging: Vul de zakken van deze mannen met voedsel, zoveel als ze kunnen dragen, en stop ieders geld boven in zijn zak. En mijn beker, de zilveren beker, moet u boven in de zak van de jongste leggen, samen met het geld voor zijn koren. Hij handelde in overeenstemming met de woorden van Jozef, die hij gesproken had. ’s Morgens, toen het licht werd, liet men de mannen gaan, hen en hun ezels. Zij waren de stad uitgegaan en nog niet ver gekomen, toen Jozef tegen hem die over zijn huis ging, zei: Sta op en achtervolg die mannen. Als u ze ingehaald hebt, moet u tegen hen zeggen: Waarom hebt u kwaad voor goed vergolden? Is dit niet de beker waaruit mijn heer drinkt en waarmee hij dingen met zekerheid kan waarnemen? U hebt slecht gehandeld met wat u gedaan hebt.
Genesis 44:1-5
In de parsje van deze week staat een gebeurtenis die ons veel inzicht geeft. In het begin van Genesis 44 lezen we dat Jozef een valstrik spant voor zijn broers en hen beschuldigt van een misdaad die ze niet hebben gepleegd. Jozef gebiedt zijn dienaar om vals bewijs neer te leggen. Dit is de psjat (letterlijke betekenis) van de tekst. Maar er is meer.
Een deel van het bewijs dat bij de kinderen van Israël geplant werd, was een kelk of beker. Maar het was veel meer dan een gewone beker. Jozef, die dromen uitlegde, gebruikte deze beker voor waarnemingen. De stam van het woord dat met waarneming vertaald wordt, is נחש. Deze term kent in de Tora vele betekenissen. Het betekent inderdaad waarneming. Het betekent ook slang; dat vinden we in het Genesisverhaal van de Tuin. De stamletters betekenen ook koper of brons; materialen die in de Misjkan gebruikt werden. Het wordt ook gebruikt als beschrijving van de staak waardoor de kinderen van Israël genezen werden van een plaag in de woestijn.
In het boek ‘The Return of the Kosher Pig’ bespreekt Rabbi Shapira het idee dat deze term, נחש, ook een verwijzing is naar de Messias. Het is nogal dubieus dat een woord gebruikt kan worden ter beschrijving van iets dat het tegenovergestelde is van de Tora -zoals de slang in de Tuin- en tegelijkertijd gebruikt kan worden om iets te omschrijven dat een ongelooflijke zegen is voor de kinderen van Israël –zoals de genezing in de woestijn en de Messias Zelf. De essentie van deze twee gedachtes lijkt volledig tegengesteld, en net daarin zit de les.
De Wijzen leren ons het concept dat iets slecht kan lijken, en uiteindelijk goed kan blijken. Als we deze metafoor uitbreiden, dan zien we de definitie van sjalom in dit concept van rectificatie van tegenstellingen. De slang op de staak in de woestijn ziet er zeker uit als een object, maar het is wel ter genezing van de kinderen van Israël. Dit lijkt tegenstrijdig. De beker die als valstrik bij de kinderen van Israël werd geplaatst, is deel van een complot dat sluw lijkt, maar toch is de uiteindelijke uitkomst goed.
Soms lijkt iets slecht, maar dat hoeft niet zo te zijn. De slang in de Tuin zorgde ervoor dat de mensheid een vrije wil zou hebben. De slang op de staak in de woestijn genas de kinderen van Israël van een plaag. In de rectificatie van deze tegenstellingen zien we de vrede van HaSjem. Dit is één van de grote doelen van Jesjoea de Messias.
Sjabbat sjalom.
