צֶ֥דֶק צֶ֖דֶק תִּרְדֹּ֑ף לְמַ֤עַן תִּֽחְיֶה֙ וְיָֽרַשְׁתָּ֣ אֶת־הָאָ֔רֶץ אֲשֶׁר־יְהֹוָ֥ה אֱלֹהֶ֖יךָ נֹתֵ֥ן לָֽךְ:
Gerechtigheid, gerechtigheid moet u najagen, opdat u leeft en het land dat de HEERE, uw God, u geeft, in bezit neemt.
Deuteronomium 16:20
In het Toragedeelte van deze week staat één van de belangrijkste geboden uit de hele Tora. Dit gebod kunnen we op verschillende manieren vertalen. Het begint met een herhaling: gerechtigheid, gerechtigheid moet u najagen. Je zou ook kunnen zeggen: rechtvaardigheid, rechtvaardigheid moet u najagen. Deze twee vertalingen betekenen niet hetzelfde. Daarom moeten we ons afvragen wat de echte betekenis is van de tekst.
צדק (tsèdèk) kan gerechtigheid of rechtvaardigheid betekenen. Dat verklaart het verschil in vertaling. Om het goed te kunnen begrijpen, is het belangrijk dat we weten in welke context Mozes deze uitspraak deed.
Het gedeelte begint ermee dat Mozes opnieuw vertelt dat men rechters moet aanstellen. In vers 19 staat vervolgens dat we het recht niet mogen buigen. Het woord voor recht dat in dat vers gebruikt wordt, is משפת (miesjpat). Het is dus niet hetzelfde woord als in vers 20. Daardoor weten we dat er een bewust verschil wordt gemaakt tussen ‘recht’ (of ‘gerechtigheid’) in vers 19 en ‘rechtvaardigheid’ in vers 20. Omdat er in vers 20 met opzet צדק (tsèdèk) staat en niet משפת (miesjpat) zoals in vers 19, weten we dat het in vers 20 eerder over rechtvaardigheid gaat dan over gerechtigheid.
‘Rechtvaardigheid, rechtvaardigheid moet u najagen.’ De focus ligt niet op gerechtigheid, maar op rechtvaardigheid. We moeten rechtvaardigheid najagen. Bij twijfel of conflict jagen we rechtvaardigheid na via de rechters.
Vaak denken we dat de rechters er zijn om conflicten tussen mensen op te lossen; alleen tussen mensen. Op het eerste zicht lijkt dat aannemelijk, maar als we dieper kijken, moeten we ons toch afvragen waarom hier de term ‘rechtvaardigheid’ staat. Het antwoord is heel simpel als we kijken welke conflicten tussen mensen aanleiding zijn om naar de rechters te gaan voor een oplossing. Uiteraard zijn onrecht en geschillen redenen om naar een rechter te gaan. Maar het concept van rechtvaardigheid heeft niet alleen te maken met onrecht.
Om rechtvaardigheid te kunnen najagen, moeten we de rechters ook vragen stellen over de interpretatie en uitleg van de Tora. Alleen op die manier helpen de rechters ons om rechtvaardigheid na te jagen. Mozes leert ons dat het volk Israël op die manier de Tora moet interpreteren en begrijpen. De rechters moeten bepalen hoe Israël de Tora moet interpreteren. Ze doen dat doordat ze conflicten en discussies oplossen. Doordat men zaken voorlegt aan de rechters en zij die zaken oplossen, ontstaat er jurisprudentie. Deze rechtspraak werd steeds mondeling doorgegeven aan de volgende generatie. Onder Ezra werd Israël zich eindelijk bewust van het belang van het resoluut volgen van de Tora. Deze jurisprudentie, deze afspraken, werden de eeuwen erna geordend. Na de bijdragen van Hillel en Sjammai werden ze definitief vastgelegd. Na Hillel en Sjammai werden er details of aanvullingen toegevoegd, maar de basis van de jurisprudentie stond vast. Deze jurisprudentie werd bekend als Mondelinge Mesora of Mondelinge Leer. In de eeuwen na Jesjoea werd deze Mondelinge Leer opgeschreven in de Misjna en de Talmoed. Maar in de tijd van Jesjoea was de basis van de Mesora al wel geordend.
Volgens de Tora moet Israël bepalen hoe ze de geschreven Tora van Sinaï moeten volgen. Dat is verwoord in het gebod: ‘rechtvaardigheid, rechtvaardigheid moet u najagen’. Wij moeten bepalen hoe we de Tora volgen via een systeem van discussie en rechters. Deze rechters, rechtvaardige leiders van gerechtigheid, spelen een belangrijke rol in de geschiedenis van Israël. In Mattheüs 23 bevestigt Jesjoea dat in Zijn tijd de Farizeeën en Torageleerden de taak van de rechters hadden. Jesjoea zegt ons: ‘zij zitten op de stoel van Mozes, al wat zij u zeggen dat u in acht moet nemen, neem dat in acht en doe het’.
