De HEERE sprak tot Mozes: Spreek tot de Israëlieten en zeg tegen hen: Stel dat iemands vrouw afgeweken is en zij trouwbreuk tegen haar man gepleegd heeft, dat een andere man met haar geslapen heeft en er een zaadlozing plaatsgehad heeft, maar dat het voor de ogen van haar man verborgen bleef. Zij wist het feit dat zij zich verontreinigde, geheim te houden en er was geen getuige tegen haar; ook was zij niet betrapt. Als er echter een geest van achterdocht over haar man gekomen is, zodat hij achterdochtig geworden is tegenover zijn vrouw terwijl zij zich verontreinigd heeft, óf als er een geest van achterdocht over hem gekomen is, zodat hij achterdochtig geworden is tegenover zijn vrouw terwijl zij zich niet verontreinigd heeft,…
Numeri 5:11-14
In de Parsje van deze week staat het ritueel van de sota. Bij dit vreemde ritueel brengt een man zijn vrouw, die hij verdenkt van overspel (maar waarbij geen getuigen zijn), naar de koheen. Alle details van dit ritueel staan in de Tora en in Sifree Bamidbar. Er is zelfs een heel traktaat, Traktaat Sota, uit de Talmoed aan gewijd.
De Tora schetst een specifieke situatie. Een man is ervan overtuigd dat zijn vrouw overspel heeft gepleegd, maar zij ontkent het. Er zijn geen getuigen. Een ‘geest van achterdocht of jaloersheid’ komt over de man, waardoor hij zijn vrouw bij de koheen brengt. Het ritueel wordt uitgevoerd. Aan het einde van dit ritueel moet de vrouw het ‘bittere water’ drinken. Als ze inderdaad overspel heeft gepleegd, wordt ze ziek en sterft ze. Als ze geen overspel heeft gepleegd, gebeurt haar niets.
In Sifree staat dat het water dat ze moet drinken geen bittere smaak heeft. Het maakt wel haar lichaam bitter, zodat ze ziek wordt en sterft. De halacha van dit ritueel is nauwkeurig omschreven en kun je makkelijk terugvinden. Maar de Tora geeft ons het sota-ritueel vanwege het ritueel zelf.
Iedereen weet dat als een man het ritueel van de sota vraagt, dat huwelijk voorbij is.
Ofwel heeft de vrouw overspel gepleegd; dan sterft ze als ze het bittere water drinkt. Ofwel heeft de vrouw geen overspel gepleegd, maar verdacht haar man haar er ten onrechte van. Vervolgens dwong hij haar om het ritueel van sota te ondergaan. In beide gevallen is het huwelijk voorbij. Het ritueel van de sota is bedoeld als iets dat nooit plaats moet vinden.
Waarom staat er in de Tora een ritueel dat niet bedoeld is om te worden uitgevoerd? Het antwoord vinden we als we de val van ‘een geest van achterdocht’ ontdekken. De Tora confronteert ons met deze vernietigende kracht. In het geval van de sota is de jaloersheid zodanig uit de hand gelopen dat een man zijn vrouw wil straffen met de dood. Geen onvoorbereide, passionele daad, maar berekend en met voorbedachten rade. Om tot het punt te komen waarop een man een sota vraagt, moet hij volledig verteerd zijn door woede en haat. Als de man bereid zou zijn om zijn vrouw te vergeven, dan zou hij haar nooit naar een koheen brengen voor het ritueel van sota.
Als de vrouw geen overspel heeft gepleegd, zit ze in een uitzichtloze situatie. Haar man gelooft haar niet en hij is zo vol jaloersheid en woede dat hij haar dood wil. Als ze het ritueel van sota ondergaat en niet sterft door het bittere water, wat dan? Zal de woede van haar man dan verdwijnen? Waarschijnlijk niet. Als ze overspel heeft gepleegd en ze belijdt dit aan haar man, zal hij haar dan vergeven? Waarschijnlijk niet.
De ware les die de Tora ons leert in het ritueel van sota, gaat over de jaloerse woede van de man. De man heeft begeleiding nodig. Hij gaat te ver. Hij moet herinnerd worden aan zijn liefde voor zijn vrouw. Als hij zijn eigen jaloersheid niet de baas is, zal hij uiteindelijk zichzelf verwoesten. Het is de taak van de koheen om de man te overtuigen om het ritueel van sota niet te vragen. Hij moet de man erop wijzen dat er niets goeds uit voortkomt. Als hij zijn jaloerse woede niet overwint, moet hij zijn vrouw een get (scheidbrief) geven en van haar scheiden. Als hij zijn jaloerse woede wel overwint, kan hij haar misschien vergeven als ze overspel heeft gepleegd. Of hij kan zich met haar verzoenen als ze geen overspel heeft gepleegd. Het is dus cruciaal dat de man zichzelf overwint.
